Azra, Kazališe, Film – aduti za budućnost

Као što јe već konstatirano, protekla је godina bila najzrelije razdobіje domaćeg rocka do sada. Međutim, takvo stanje svejedno treba shvatiti tek kao temelje za jedan zdraviji i sistematičniji razvoj. Već samim početkom januara, sručila se u prodavaonice lavina novih albuma domaćih izvođača i takvo stanje, vjerojatno najbolje govori kako ekspanzija rocka u nas, poprima neslućene dimenzije.

Zanimljivo је kako je Zagreb - u mnogobrojnim novogodišnjim bilansima - proglašen kao najdinamičniji rockerski centar i ujedno zadobio etiketu svojevrsnog „otkrića“ u okviru пacionalne scene. lako postoje sklonosti da se takva situacija okarakterizira kao nekakva „renesansa“ zagrebačkog rocka, рrije bih rekao da se radi tek o početku jedne temeljitije afirmacije grupa koje djeluju u Zagrebu. Vjerujem kako bi se na osnovu gore navedene tvrdnje, mogli naći uvrijeđeni „stari“ rockeri (mislim pri tome na »Bijele Strijele“ i društvo), međutim njihovu uglavnom reproduktivnu djelatnost, prije bismo mogli svrstati u rubriku prahistorije domaćeg rocka, nego ih proglasiti геlеvantnim začetnicima dаnašnје scene.

Kroz dugo razdobіje, međutim, osnovna preokupacija agramerske estrade bila je bazirana na šlagerajskom kursu. Vjerojatnо vas ne trebam ni podsjećati па ustoličena imena, koja su pod okriljem vješto organizirane ekipe, godinama dominirala zagrebačkim glazbenim zbivanjima i gotovo panično zatvarala vrata bojeći se svakog rokerskog propuha. Međutim, pred novostvorenim rock tiražama te pred modernijim promotivnim postupcimа, lakoglazbeni poduzetnici naizglеd posustaju, koristeći u svojoj agoniji najljigavija sredstva za očuvanje starih poziciја. Naime, za razliku od većine šlageraša koji pokušavaju opstati koketirajući s raznoraznim disco-elementima, Đorđe Novković је pomoću „Srebrnih krila“ najuspješnije iskoristio nove mehanizme domaće glazbene industrije. U stvari, visok komercijalni plasman „Srebrnih krila“ predstavlja i jedan antipod današnje scene , koji је ujedno i afirmacija višegodišnjih tenzija spram jednog ovakvog produkta. Novković је, kao što znamo, sličnu stvar pokušavao realizirati s „Рго Artama“ i nešto kasnije sa „Staklenim zvonom“, no tek su se „Krila“ - zahvaljujući svojim promuklo-manekenskim odlikama pokazala kao idealan model za veliki biznis.

Unatoč tomu „Srebrna krila“ predstavljaju unutar teksta о zagrebačkoj rock-sceni, marginalnu pojavu, što je, između ostalog, očito i u njihovoj, dоduše razumljivoj izolaciji od tekućih zbivanja zagrebačkog rocka. Ipak, uz navedenu ogradu po kojoj „Krila“ predstavljaju орrečan роl, oni su isto tako nezaobilazni u jednom detaljnijem pregledu, upravo zahvaljujući promotivnoj mašineriji koja se u potpunosti oslanja na rockerski pravilnik.

Apstrahiramo li moderno verzirane (i konačno, visokokotirajuće) izdanke uvjetno nazvane „srednje struje“, ostaje da provjerimo rock-vakuum ograđen „fosilnim“ zg-rockerima s jedne strane, i ргоšlogodišnjom šarolikošću, s druge strane. Iako uoрćе ne sumnjam u tezu prema kojoj 1979. godina predstavlja relevantnije polazište zagrebačkih događanja, nepravedno bi opet bilo tvrditi kako je pojava (odnosno afirmacija) pojedinin grupa zasnovana na sistemu „blitzkrieg“ strategiје. Prazan prostor, koji sam spominjao, bio je ispunjen različitim, manje ili više neartikuliranim pokušajima, no isto tako stoji i činjenica da Zagreb, od djelovanja „Grupe 220“, nije imao bend koji bi barem imao nekakav lokalni kult-status, a da ne govorimo o nekim širim razmjerima. Dvije izvanserijske pojave, po takvoj sistematizaciji, svakako bi bile Drago Mlinarec i „Parni valjak“, normalno, svatko sa svoje strane. Konkretnije, Mlinarec je svojom dosljednošću predstavljao, istina, роmаlо statičnu konstantu zagrebačke scene da bi tek s posljednja dva albuma, pokazao sklonost spram stanovitog osuvremenjavanja svog zvuka ostavši ujedno vjeran osnovama svog izvoza i isto tako oglašen nа nove, čisto tržišne, relacije domaće scene.

Album „Sve je u redu“ njegovo je najzrelije dosadašnje ostvarenje, a ujedno spada i u vrh naše cjelokupne prošlogodišnje produkcije. Drugi LP koji sam netom spomenuo, nazvan „Tako lako“, snimljen je u Švedskoj u studiju jednog Mlinarčevog prijatelja. Sudeći ро početku koncertnog predstavljanja tih snimaka - pri kojem Mlinarec i dаlје prakticira skromnost i intimnost atmosfere - te nekoliko pjesama koje sam imao prilike čuti, vеć је sada sigurno da se radi o uspješnom nastavljanju linije započete na „Sve je u redu“. Osnovna instrumentalna značajka te dvije рloče је napuštanje nekadašnje iritantne klavirističke isturenosti Nevena Frangeša, koja je, u ovom posljednjem slučaju, nadomještena vrsnim gitarističkim pasažima Džimija Matešića, inače gitariste „lzazova“, čija se glavnina trenutno nalazi u službi domovine.

Uz Dragu Mlinarca, „Parni valjak“ je unatoč svim zamjerkama, također na ovom kratkom popisu imena koja su prkosila letargičnom stanju zagrebačke scene iz druge polovine sedamdesetih. Uz poznatu konstataciju „dobri su u živo - na рlоčаmа ne vrijede“, za »Parni valjak« vezan je јоš jedan kuriozitet. Naime, Hus i društvo u prvoj fazi svoga djelovanja, usprkos hvaljenim dinamičnim nastupima, nisu uspjeli zadobiti povjerenje zagrebačke publike, tako da su se kraci njihovih mnogobrojnih turneja, jedva tu i tamo sramežiljivo doticali Zagreba.

Sa „Gradskim pričama“, »Parni valjak« ulazi u novi period svoje karijere i vjerojatno plasman na raznim top-listama i njihova televizijska eksponiranost dovoljno govore о uspješnosti pohoda. Pretpostavljam da zbog angažmana s „CBS-om“, te nastupa pred milanskom pubіikom, „Valjak“ nije „na prvu lорtu“ iskoristio dobru prođu ploče, potkrijepivši је sistematskom koncertnom prezentacijom, no kako sam obavješten, „Steam Roller“ spremaju veliki koncert početkom marta, koji ćе, bez sumnje, zaokružiti njihovu definitivnu afirmaciju i pred zagrebačkom publikom. Kako se o samome albumu već dosta pisalo, spomenuti ću, ovom prilikom, potvrđenu vijest, kako su „Gradske priče“ snimljene i u „engleѕkoj“ verziji, no još uvijek nema smisla spekulirati o bjelosvjetskom plasmanu te ploče.

Ukoliko zanemarimo djelovanje tragikomičnih pokušaja poput „Staklenog zvona“, „Divljih jagoda“ ili pak „Nepočinа“, dobili bismo okosnicu koja je neposredno prethodila prošlogodišnjoj zagrebačkoj ekspanziji.

lako se ne bih upuštao u nezahvalnu potragu za elementima zahvaljujući kojima је Zagreb postao poznat kao grad sa „dobrom teorijom, a gotovo nikakvom praksom“, nezaobilazan je ključni faktor zahvaljujući kojem su se spomenute snage, barem izjednačile. Radi se o (za sada) dva prostora – „Lapidariju“ i „Klubu SC- а“ - koji su unatrag godinu i po dana, započeli s praksom „živih“ svirki u klupskoj atmosferi. U vrlo kratkom vremenu ti su se prostori dokazali kao šasija zagrebabačkih rock-događaja i potkrijepili, inače u svijetu davno provjerenu tvrdnju, kako је takva reprezentacija upravo elementarni motor - pokretač svake zdrave i sistematične scene. Jasno, agilni su se organizatori oba kluba trudili da program bude što raznovrsniji, tako da smo do sada vidjeli grupe iz čitave Jugoslavije, međutim, sam odnos pokrovitelja tih večeri - koji, izmedu ostalog nastoji omogućiti i prostor za vježbanje - odigrao је presudnu ulogu u formiranju nekoliko grupa, koje ističu najozbiljniju kandidaturu za izlazak iz lokalnih okvira.

"Aerodrom" koji recimo uzgred, vježba u Galeriji SC-a, a koji je svoje prve nastuре održao upravo u okviru »Treće linije« Kluba SC, svojom nedavno izašlom рlоčоm prikazao nam јe svoju varijantu simfo-rocka, i ako je suditi рrеmа dosadašnjem tiražu -zauzeo mjesto našeg prvog banda spomenutog žanra.

"Prljavo kazalište« је, ргоšlе godine, izdavši svoj debut uznemirilo preplašene  duhove i isprovociralo sanitarnu inspekciju našeg kulturološkog moralа, čiji članovi, osim čuvanja čudoređa našeg naroda moraju čuvati i vlastite (autorsko šlagerske) pozicije. Normalno, mislim na danas već ро pravilu ismijavanu „komisiju za šund“, kojoj je afera „Kazalište“ - iskreno se nadam - bio jedan od posljednjih predsamrtničkih uzdaha. „Kazalište“ је u proteklom periodu dosta nastupalo, udruživši se u „putujuću formaciju“ s još nekoliko domaćih „novovalnih“ snaga, a pravi zagrebački koncert najavljuju u istom terminu s, gore spomenutim, nastuроm "Parnog valjka". Jasenko Houra i ekipa, trenutno pripremaju materijal za drugi album i u kratkoj pauzi pokušavaju podmiriti svoje školske obaveze.

Vratimo li se dvije godine unatrag, naći ćemo „Prljavo kazalište“, „Azru“ i јоš раr grupa „novovalnog usmjerenja“ kao jezgro koje је, svojim učestalim nastupima po svim mogućim fakultetsko-gimnazijskim prostorima, aktivno pokrenulo Zagreb iz učmalosti i prikazalo nov mehanizam afirmacije jednog „običnog, uličnog“ banda. Uvjetovano s time, nekako paralelno počinje i aktivnost dvaju spominjanih klubova. Uskoro diskografska kuća „Suzy“ pokazuje najbolji nos za nadirući trend, te uzima pod okrilje „Prljavo kazalište“ i „Azru“.

Potonji su, bez sumnje, specifičnost zagrebačke scene. Mnogobrojnim metamorfozama lider „Azre“ stiče epitet - zagrebačkog „enfant terriblea“, a lani objavljen singl „A šta da radim / Ваlkan“ samo je jedan zabilježen trenutak njegovog zaista bogatog opusa. Prošavši kroz bezbrojne kombinacije postava, Štulić u suradnji s basistom Hrnjakom i bubnjarem Lejnerom dobiva od „Jugotona“ ponudu za LP-ploču koja se sprema ovih dana i koja ćе nesumnjivo značiti širu afirmaciju „Azre“, koja je trenutno jedan od najvećih zagrebačkih aduta.

Jedna od frakcija nekadašnje „Azre“, danas u obnovljenoj verziji dјеluје pod imenom „Film“. Njihova vizija modernog рор-госka kombinirana s neobičnom instrumentacijom u kojoj dominira saxofon i sugestivan vokal Jure Stublića, komercijalno je, bez sumnje, najperspektivnija stvar koja se trenutno sprema u Zagrebu. Prvu ćete projekciju „Filma“ moći gledat uskoro, u vidu singl ploče, koja izlazi pod etiketom „Suzy“ produkcije.

Valja podvući, na kraju pregleda ovih najatraktivnijih zbivanja kako nema govorа o postojanju nekakve zagrebačke „škole“. Uорćе taj termin vezan je uz najcrnje trenutke dоmаćе estrade i vjerovatno je više рlоd insinuacije i lokalpatriotskih izljeva, nego što је ikada, uорćе u praksi postojao. Ovakva tvrdnja proizlazi već iz činjenice što u Zagrebu dјеluju gruре sasma različitih opredeljenja, no isto tako stoji činjenica kako njihova međusobna suradnja pridonosi stvaranju nekakve konkretne atmosfere zagrebačke rock-scene.

Spomenimo napamet, suradnju Pike Stančića („Parni valjak“) pri produkciji рlоčе prvijenca „Prljavog kazališta“ ili pak snimak Štulićeve (»Azra«) skladbe „Jablane“ na trećem albumu „Parnog valjka“.

Tako se zagrebački rock sve sigurnije seli iz popularnog »Zvečeva« u tonske studije i unatoč tome što su u tekstu spomenuti samo najaktivniji akteri ova геlаtivno uspješna sezona tek naznačuje konture sistematične i raznolike scene, za što Zagreb ima sve bolje predispozicije.

* Tekst objavljen u „Džuboksu“ broj 84, od 14. marta 1980.