Kratka biografija Josipa Broza

Josip Broz Tito, predsjednik Republike, Maršal Ju­goslavije, Vrhovni komandant oružanih snaga (Kumrovec, 25. V. 1892 -). Rodio se u siromašnoj seljačkoj po­rodici, osnovnu školu učio u rodnome mjestu, bravarski zanat u Sisku, od 1907. do 1910. Od 1910. do 1911. radi kao metalski radnik u Zagrebu, gdje stupa u socijalistič­ki radnički pokret. Od 1911. do 1913. radi u tvornicama metalne industrije u Sloveniji (Kamnik), Češkoj (Čenkov), Njemačkoj i Austriji (Bečko Novo Mjesto). Godi­ne 1913 - 14. služi vojni rok u Zagrebu, poslije izbijanja prvog svjetskog rata upućen na ruski front. Na putu do fronta uhapšen zbog vođenja antimilitarističke propa­gande i zatvoren u Petrovaradinsku tvrđavu. Iz zatvora bačen na karpatski front na kome je 1915. teško ranjen i zarobljen. Pošto je proveo trinaest mjeseci u bolnici (grad Svijažsk), odlazi kao zarobljenik na rad u Ardatov (Simbirska gubernija) i Kungur (Permska gubernija). Poslije Februarske revolucije (1917) bježi u Petrograd, odakle poslije julskih demonstracija, sklanjajući se pred organima Kerenskijeve Privremene vlade, odlazi u Sibir, u grad Omsk. Ondje sudjeluje u revolucionarnom pokretu, krije se od Kolčakovih bijelih bandi u zabit­nom sibirskom selu, a poslije dolaska Crvene armije i oslobođenja Sibira vraća se u domovinu (1920). Došav­ši u Zagreb, stupa u redove KPJ u vrijeme kada je jugoslavenska buržoazija već uspjela da se konsolidira i da pripremi svoju ofenzivu na radničku klasu (Obznana

1920; Zakon o zaštiti države 1921) i njene političke i ekonomske tekovine, izvojevane u prvim poratnim go­dinama. Izbačen s posla, odlazi u provinciju, radi u Ve­likom Trojstvu kod Bjelovara; zatim u brodogradilištu u Kraljevici i u fabrici vagona u Smederevskoj Palanci, i gdje u obrani prava radnika, kao i radnički povjerenik, dolazi u sukob s upravom i gubi zaposlenje. Godine 1927. vrativši se u Zagreb, postaje sekretar Oblasnog odbora Saveza metalaca i član Mjesnog komiteta KPJ. Iste godine osuđen je od suda u Ogulinu na sedam mje­seci zatvora, zatim na pet mjeseci zbog komunističke propagande. Po izlasku iz zatvora izabran je u februaru 1928. za sekretara Mjesnog komiteta KPJ u Zagrebu, ali je već u novembru zbog revolucionarnog rada osuđen na pet godina robije, koju je izdržao u Lepoglavi i Ma­riboru. Godine 1934. član je Pokrajinskog komiteta KPJ za Hrvatsku; u tom svojstvu kooptiran je u CK KPJ i izabran za člana Politbiroa. Godine 1935. i 1936. boravi u Moskvi, odakle se vraća na politički rad u zemlji. Od 1937. generalni sekretar KPJ.

Titovim dolaskom na čelo KPJ i vraćanjem Central­nog komiteta iz emigracije u zemlju otvara se najznačaj­niji period u historiji revolucionarnog radničkog pokre­ta u Jugoslaviji. Od slabe, malobrojne partije, rastrgane unutrašnjim, frakcijskim borbama, odvojene ne samo od širokih narodnih masa nego i od većine radničke klase, Tito je, s odanim i u ilegalnom radu prekaljenim kadrom, stvorio snažnu, jedinstvenu i monolitnu orga­nizaciju, povezanu preko najraznovrsnijih formi s rad­nim masama, sposobnu da ih povede u odsudnu borbu i sigurno vodi u pobjedu nad reakcijom i fašizmom, preko narodne revolucije u izgradnju socijalističkog društvenog poretka. Strategiju i taktiku Partije, zasnovanu na marksističkoj analizi unutrašnje i međunarod­ne situacije, Tito je formulirao na Petoj zemaljskoj kon­ferenciji 1940. i u skladu s njima postavio pred komu­niste historijske zadatke uoči sudbonosnih događaja od 1941. godine. On stvara pri Centralnom komitetu vojnu komisiju koja rukovodi radom u vojsci i pripremama za oružani otpor fašističkim agresorima. Kad su u aprilu 1941. hitlerovska Njemačka, fašistička Italija i njihovi saveznici izvršili oružani napad na Jugoslaviju, čije je državno i vojno rukovodstvo kapituliralo poslije nekoli­ko dana bez ikakva ozbiljnog vojničkog otpora, a Vlada zajedno s kraljem pobjegla u inozemstvo, Centralni ko­mitet KPJ, na čelu sa Titom bio je onaj organizirani štab koji je poveo narodne mase, izdane i napuštene, u borbu protiv okupatora i domaćih izdajnika, u borbu za nacionalno i socijalno oslobođenje.

Kao organizator narodnog ustanka 1941, Tito je od samog početka i vrhovni komandant njegovih oružanih snaga koje, u toku ustanka i narodnooslobodilačkog ra­ta, iz partizanskih odreda, vezanih za određeni teren, prerašćuju u mobilne jedinice, u Narodnooslobodilač-ku vojsku s bataljonima, brigadama i divizijama, a pot­kraj 1944. u regularnu Jugoslavensku narodnu armiju. Tito je, kao vojni rukovodilac, pokazao izvanredan voj­nički talenat, rješavajući najkompliciranije zadatke par­tizanskog ratovanja protiv neusporedivo nadmoćnijeg i najmodernije naoružanog neprijatelja, odbijajući njego­vih sedam velikih ofenziva i nanoseći mu, u završnim borbama za oslobođenje zemlje, uništavajuće udarce.

Tito je već 1941. inicijator stvaranja organa narodne vlasti, narodnooslobodilačkih odbora, koji će zamijeniti razbijenu državnu mašineriju buržoaske Jugoslavije i njen aparat nasilja. On je inicijator stvaranja Antifašis­tičkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije (1942), kao centralnog organa narodne vlasti, i njegova pretva­ranja, na Drugom zasjedanju 29. XI. 1943. u Jajcu, u vrhovni zakonodavni i izvršni organ, s Nacionalnim ko­mitetom oslobođenja Jugoslavije kao privremenom vla­dom. Taj događaj bio je jedan od najvećih uspjeha Ti­tove revolucionarne strategije: historijskim odlukama u Jajcu udareni su čvrsti temelji nove, demokratske i fe­derativne zajednice ravnopravnih jugoslavenskih naro­da. Titovo marksističko postavljanje i rješenje nacional­nog pitanja postalo je elemenat revolucije koji je ujedi­nio u bratstvu i jedinstvu sve narode Jugoslavije.

Poslije oslobođenja Tito rukovodi obnovom zemlje i stvaranjem temelja socijalizma. Nacionalizacijom in­dustrije, banaka, trgovine, agrarnom reformom i dru­gim značajnim ekonomskim mjerama postavljene su osnove brzog razvitka jugoslavenske privrede. Pod njego­vim neposrednim rukovodstvom donesen je 1947. Peto­godišnji plan industrijalizacije i elektrifikacije zemlje, sa ciljem da se ona od zaostale agrarne zemlje pretvori u što kraćem roku u razvijenu industrijsko-agrarnu zemlju.

Tito je odredio suštinu našeg puta u socijalizam, kao praktičnu primjenu marksističke nauke na danoj etapi, u najtješnjem skladu sa specifičnim uslovima koji postoje u našoj zemlji. "Za nas ta nauka" - kaže Tito - "nije dogma, već sredstvo za orijentaciju u svakoj kon­kretnoj situaciji, pa ma kako ona bila zamršena." Teo­retski uopćavajući jugoslavensku praksu, Tito je poka­zao put u rješavanju problema koji već dugo muče soci­jalističke pokrete u svijetu i temeljito pobio nemarksistička shvaćanja u pitanju odnosa medu socijalističkim zemljama; u pitanju uloge države u prelaznom periodu i u pitanju njenog odumiranja; u pitanju uloge partije i njenog odnosa prema državi; u pitanju niže faze komu­nizma ili socijalizma; u pitanju državne i socijalističke svojine. Tito je razradio pitanje uloge sindikata pod no­vim uslovima učešća trudbenika u upravljanju i pod us­lovima samoupravljanja privredom. Posebnu pažnju posvetio je Tito idejnopolitičkoj izgradnji građana naše zemlje u Narodnom frontu, koji je na njegovu inicijati­vu pretvoren u Socijalistički savez radnog naroda kao masovnoj školi socijalizma. On je odredio još odgovor­niju ulogu Partije u razvijanju socijalističke svijesti s obzirom na sadašnju etapu i perspektivu daljnjeg raz­vitka, obilježavajući to i samom promjenom naziva KP u Savez komunista.

Provođenjem parole "tvornice radnicima" i razvija­njem novih oblika društvenog upravljanja, Tito je ocije­nio historijsko značenje društvenih promjena, nastalih u našoj zemlji uvođenjem radničkog upravljanja, kao "akt države koji u sebi sadrži elemente njenog odumira­nja, tj. odumiranja u privredi, i u isto vrijeme uspostav­ljanja prave socijalističke demokracije u proizvodnji, a time i u samom društvu". U daljnjem proširivanju soci­jalističke demokracije, u uvjetima široke samouprave radnih ljudi, Tito vidi jedini uslov da se može razvijati socijalizam i da se socijalistička revolucija ne će iz­vrgnuti u vladavinu birokracije.

U oblasti vanjske politike Tito je istakao princip ob­rane suvereniteta, radi zaštite nezavisnosti zemlje, iz­gradnje socijalizma i očuvanja mira. Još u toku rata jas­no je formulirao stav nove Jugoslavije u pogledu onih dijelova nacionalnog teritorija koji su poslije Prvoga svjetskog rata ostali pod stranom vlašću: "Tuđe neće­mo, svoje ne damo!" On je u toku rata i po njegovu završetku odlučno ustao protiv podjele Jugoslavije na ma čije interesne sfere, protiv pokušaja da ona bude mone­ta za potkusurivanje ma čijih računa, anticipirajući onu vanjsku politiku koja je omogućila da naša zemlja saču­va svoju nezavisnost, da se odupre svakom diktatu izva­na i da postane jedan od nosilaca načela nemiješanja u poslove drugih država, poštovanja ravnopravnosti me­đu narodima i mirne koegzistencije medu državama s različitim političkim i društvenim sistemom.

Njegove analize, koncepcije i shvaćanje tendencija današnjice koje vode progresu, razumijevanje složenih međunarodnih odnosa i snalaženje u njima, odlučan stav i aktivna borba u poslijeratnim godinama, u oslon­cu na napredne snage, postaju sve značajniji u međuna­rodnoj politici, oni su stvorili Jugoslaviji mnoge prijate­lje u svijetu i afirmirali je kao miroljubivu zemlju.

U svojoj dosadašnjoj političkoj i vojnoj djelatnosti Tito se istakao i kao politički pisac i kao teoretičar. Na­ročitu teoretskopolitičku vrijednost i prvorazrednu ulo­gu u oslobodilačkoj borbi imali su Titovi članci i ras­prave '."Nacionalno pitanje Jugoslavije u svjetlosti narodnooslobodilačke borbe, Komunistička partija i tko su sve saveznici okupatora (1942), Stvaranje narodno-oslobodilačke vojske Jugoslavije i razvitak borbe u vezi s međunarodnim događajima (1943), Borba naroda po­robljene Jugoslavije (1944), itd. Titove studije, njegovi članci i govori iz perioda oslobodilačke borbe skupljeni su u knjizi Borba za oslobođenje Jugoslavije (I knjiga), a iz poslijeratnog perioda (do 1952) Izgradnja nove Ju­goslavije (II. III. i IV. knjiga) i Borba za socijalističku demokraciju (V. i VI. knjiga).

Tito je počasni član Jugoslavenske akademije (1947), Slovenske i Srpske akademije (1948) i počasni doktor prava Rangoonskog univerziteta (1955).

U historiji jugoslavenskih naroda Tito se javlja kao dominantna pojava političara, partijskog funkcionara, inicijatora i vođe ustanka i vojskovođe u drugome svjet­skom ratu, ideologa i državnika.

Kao partijski rukovodilac, Tito je u okviru revoluci­onarnog proleterskog pokreta odigrao vodeću ulogu ideologa i organizatora koji je svojim dalekovidnim i dosljednim stavom prevladao sve partijske frakcionaš­ke krize tridesetih godina; poslije povratka s robije 1934-37, on je, nakon teških poraza iz perioda šestojanuarske diktature, uspio reorganizirati Komunističku partiju Jugoslavije i povratiti masama vjeru u punu i konačnu pobjedu.

Kao iskusan organizator partijskih kadrova, Tito je u predvečerje druge svjetske konflagracije, poslije bo­gatog iskustva u španjolskom revolucionarnom ratu, raspolagao solidnim grupama u revolucionarnom ratu školovanih drugova, tako da je poslije sloma Jugoslavi­je sa svojim revolucionarnim kadrovima ostao jedina politički i moralno organizirana snaga čitave zemlje.

Ušao je u ustanak u trenutku potpunog rasula, i na­kon četiri godine jedne od najtežih političkih i moral­nih kriza naših naroda uspio je da, poslije čitavog niza krvavih bitaka, završi rat kao komandant moćne i po­bjedonosne vojske koja je pod svojim barjacima oslo­bodila i ujedinila čitavu zemlju od Soče do Ohrida.

U periodu rađanja narodne i državotvorne svijesti, tokom čitavog prošlog stoljeća, javlja se kod naših na­roda plejada pjesnika, ideologa, političara, vojskovođa i državnika koji su svi djelovali nadahnuti idealima na­rodnog oslobođenja i ujedinjenja. Od Dositeja do izvojevanja srpske nezavisnosti, od dinastičkih kriza do bal­kanskih ratova i do austrijskoga sloma na Kolubari 1914, sve su to krupni datumi koji se sa tragičnim poli­tičkim borbama Slovenaca, Hrvata i Srba u Austriji, po­slije čitavog jednog stoljeća, slivaju u oslobođenje i državno ujedinjenje 1918. Koliko su god ta politička i kulturna ostvarenja postala uzorom pokoljenjima, ona su, uslovljena građanskoklasnim protuslovljima, uprkos pozitivnim nastojanjima, nosila u sebi klicu klasnog razdora koji se po dubljim zakonima interesa i regional­nih intelektualno-političkih motiva razvio do negacije svega što je oslobođenje jugoslavenskih naroda trebalo da postane.

Samo proleterska politička svijest naših naroda mogla je da prevlada tu malograđansku, zaostalu, reak­cionarnu stihiju interesa i klasnih preživjelosti.

Nepokolebljiva vjera u moralnu čvrstoću klasne svi­jesti, sazdana na uvjerenju da eksploatacija proletarija­ta po kapitalu i naroda po narodu ulazi u onu društvenopreživjelu fazu razvitka, koja svojom sebeljubivom okrutnošću ometa sve životne uslove dostojne za život čovjeka i naroda, to je osnovna smjernica političkih borbi našega proletarijata za posljednjih pedeset godi­na. U okviru subjektivne uloge jugoslavenskog proleta­rijata Tito se javlja kao pobjedonosna formula koja je uspjela prevladati kaos i rasulo zaslijepljenih partikularističkih interesa i idejne dezorijentacije, tih kobnih raz­loga političke i državne katastrofe 1941.

Na čelu radničkog, revolucionarnog proleterskog pokreta prije Tita žrtvovalo je svoje egzistencije i palo mnogo istaknutih boraca. Prije ove pobjede bilo je iz­gubljeno mnogo političkih partijskih bitaka, a tek je njemu pošlo za rukom da ostvari sve elemente punog narodnog i socijalnog oslobođenja upravo u onom his­torijskom trenutku kada su se svi izgledi za uspjeh pri­činjali najmanje vjerojatnim, kada su tuđinske imperija­lističke sile ponovno zaprijetile da nas konačno razderu i zatru. Titov narodnooslobodilački i klasno-proleterski revolucionarni barjak uspio je da se probije kroz metež i rasulo drugoga svjetskog rata do slavne programatske i političke pobjede, i njegovo ime, izmjereno našim vlastitim kulturnohistorijskim i političkim relacijama za posljednjeg stoljeća, predstavlja sintezu svih slavnih historijskih i pozitivnih napora čitavih pokoljenja.

Obranivši jadransku obalu od Soče do Bara, ujedinivši sve naše narode na slobodnoj federativnoj osnovi, oslobodivši proletarijat od klasne podređenosti, obnovivši i izgradivši zemlju poslije drugog svjetskog rata, Tito se i u međunarodnim omjerima afirmirao kao je­dan od najuglednijih državnika poslijeratnog perioda.

*Tekst je objavljen u Enciklopediji leksikografskog zavoda Federativne Narodne Republike Jugoslavije 1955. godine