Pobeda istorijske nauke nad ideologijom

Poznati proces izmišljanja tradicije i konstrukcije identiteta, u ovom slučaju srpskog, nije definisan u vreme knjaza Nikole, već u vreme njegovih prethodnika, koji su ih uneli u političke, književne i istorijske narative i kulturu sećanja. Bez kritičkih i naučno proverljivih znanja o prošlosti, podanici knjaza Nikole smatrali su navedene ideološke obrasce neporecivom tradicijom. Iz tih razloga Knjaževa pragmatična odluka da, usled pretenzija na svesrpski presto, afirmiše srpski identitarni predznak stanovnika Crne Gore, bila je široko prihvaćena. Svakako je tome doprinela i „ideologizirana istorijska svest“, koju su kreirali cetinjski mitropoliti, prikazujući Crnogorce kao „nacionalnu elitu“. Mitotvoračka matrica o nepokorenim podanicima srednjovekovnog carstva odnela je pobedu nad nepostojećom, racionalnom, istorijskom interpretacijom