Roman je nazivan skandaloznim, skarednim i pornografskim

Krajem sedamdesetih godina prošlog veka Li Ang je nakon završenih studija u Americi putovala turistički po SAD. Kod jednog prijatelja u Kaliforniji našla je članak o ženi koja je tridesetih godina u Šangaju ubila muža. Kada su je pitali zašto je to učinila, rekla je da je morala da se odbrani od višegodišnjeg zlostavljanja. U kineskoj tradicionalnoj kulturi ideja da je neka žena ubila muža uvek se povezivala samo i isključivo s preljubom, morao je postojati ljubavnik zbog kog se žena usudila na takav čin.

Usled izolovanosti kontinentalne Kine i Tajvana u to vreme, Li Ang nije mnogo znala o Šangaju, pa je radnju romana smestila u svoj rodni grad Lugang, malo ribarsko mesto na obali okeana na Tajvanu.

Kada je 1983. objavljen roman Žena jednog kasapina reakcije u literarnim krugovima i društvenoj zajednici bile su burne. Roman je nazivan skandaloznim, skarednim i pornografskim. Ipak, ovo delo je za kratko vreme osvojilo prestižne književne nagrade i postalo kultno štivo feminističke i savremene književnosti kineskog govornog područja.

Njena inicijalna ideja bila je da napiše feministički roman u kom će se baviti položajem žene u patrijarhalnom kineskom društvu i prikazati mehanizme koji dovode do pozicije žrtve i način na koji društvo u tome saučestvuje. Po njenim sopstvenim rečima, feministička književnost se u srži bavi ljudskom egzistencijom i ljudskom prirodom, a pišući ovaj roman, ona je proširila polje delovanja na pitanja života i smrti, ovostranog i onostranog, seksualnog nagona i nagona ka uništenju, sujeverja i duhovnosti, na etičko pitanje ubijanja životinja i odnos predodređenosti/datosti i opcija koje društvo nudi ženama da budu kreatorke sopstvene sudbine.

Ovo poslednje čini se ključnom tematskom osom u ovom delu i u tome ne možemo da ne povučemo paralele s veoma značajnim autorkama iz kontinentalne Kine kao što su Džang Ailing i Vang Anji. Sve ove spisateljice napisale su remek-dela prozne književnosti u kojima su secirale bolnu bezizlaznost ženskog identiteta u patrijarhalnom društvu tradicionalnog tipa kakav je postojao i postoji u Kini, kao i u ostatku sveta. Ono što je takođe zajedničko za njih, jeste da su ovu predodređenost preispitivale u odnosu na društvene uloge i u odnosu na pojam juenfen (sudbina, datost, usud) u kineskoj kulturi.

Ono što ovaj roman čini posebno interesantnim, jeste način na koji je autorka postavila porodično nasilje i zlostavljanje žena u odnosu na svet duhova, pseudobudizma, verovanja u onostrane sile i ideju karme i reinkarnacije. Između ta dva sveta stoji u ovom romanu društvo koje svojim licemerjem i prećutkivanjem podržava nasilnika i daje mu legitimitet. Naročito je snažan motiv ženskog saučesništva u ovom romanu – Li Ang je kroz lik tete A Vang i drugih komšinica pokazala mehanizam u kom su žene zapravo perjanice patrijarhata i u kom se transgeneracijska trauma ženske pozicije prenosi s generacije na generaciju, sa stare na mladu, s grupe žena na žensku individuu.

Ambijent u koji je radnja romana smeštena, pusta i hladna obala okeana, čini se kao idealna scenografija za ovaj dijalog društvenog i porodičnog s jedne strane i duhovnog i onostranog s druge. Tamne senke na obali na kojoj huči hladan vetar sa okeana stvaraju ambijent horor i kriminalističkog žanra, koji se u ovom slučaju transformiše u priču o rodnim ulogama i odnosu moći.

Kao čitaoci iz zapadne ili evropske kulture mi smo navikli da kineski roman ili film smešten u neku prošlu epohu donosi priče o hrabrim plemićima koji savršeno barataju borilačkim veštinama dok osvajaju prelepe dame s dugim svilenim rukavima i svi zajedno lete između pagoda ispred kojih su besprekorni vrtovi. U ovom romanu nailazimo na scenografiju i estetiku tradicionalne kineske kulture – tu su tradicionalna kimona, platnene papuče, mirisni štapići, tu je Lao Ce kao svetac, hram izuvijanog krova, tu su kineski štapići i pirinač, papirne žrtvene lutke, ali mi ne dobijamo prelepu egzotičnu priču s pokojim mudrim citatom Konfucija, već nam se u lice sasipa realnost koja se sreće u svim kulturama svih zemalja svih razdoblja. Priča o Linši je univerzalna i, iako je dovedena do ekstrema u egzistencijalnom smislu, njena suština je mehanizam koji u različitim oblicima i intenzitetima i dalje odoleva vremenu.

Činjenica da je nasilnik u ovom romanu mesar koji radi u klanici i ubija svinje, a koje u kineskoj kulturi zauzimaju posebno mesto, nije nimalo arbitrarna. Svinja u kineskoj kulturi simboliše sreću, dobru sudbinu i bogatstvo, godina svinje je vrlo povoljna za rođenje deteta, zato se u romanu i spominje seosko verovanje da će onog ko ubija svinje stići strašna kazna. S druge strane svinja u budističkoj tradiciji simboliše požudu. Oba ova motiva sreću se u liku Čen Đijangšuija, koji svoju či energiju usmerava ka ubijanju životinja i nasilnom seksu, kultivišući destruktivne nagone, za koje opet dobija podršku društvene zajednice.

Još jedan bitan motiv koji Li Ang obrađuje jeste ekonomska zavisnost kao poluga patrijarhalnog društva. Na Tajvanu krajem četrdesetih i početkom pedesetih godina prošlog veka, kada se radnja dešava, ekonomska zavisnost bila je ogoljena do njene suštine koja je – glad. Strah od gladi kao iskonski strah definiše odnose moći u mikro i makro zajednici, a to je opet mehanizam koji funkcioniše i danas u mnogim drugim i drugačijim društvima.

Naša junakinja Linši u jednom trenutku ispoljava čak i preduzetnički duh, kada pokušava da uzgoji patke kako bi sama zaradila za opstanak. Njen pokušaj osamostaljivanja ipak biva osujećen zakonom jačeg odnosno fizičkim preimućstvom muške figure.

Oko njihove dinamike Li Ang plete mrežu tračeva, došaptavanja, projektovanja i učitavanja koje vrši društvena zajednica, postavljajući suštinsko pitanje: gde se na moralnoj lestvici nalazi prećutkivanje i opravdavanje zarad održavanja nakaradnog poretka?

Žena jednog kasapina je jedan snažan i hrabar roman. On progovara bez imalo ustezanja o izuzetno važnim temama, dok istovremeno dostiže visok nivo literarnog kvaliteta, portretišući magičan, somnambulan svet malog ribarskog mesta i unutrašnji svet junakinje sa uzbudljivom tačnošću. Napisan je jednostavnim, ogoljenim jezikom u duhu najblistavijeg kineskog modernizma i kao takav zauzima važno mesto, kako po tematici, tako i po književnim postupcima i bogatstvu simbolike i isprepletanih nivoa značenja.

Koja je onda dakle razlika između feminističkog pamfleta i feminističkog romana? Feministički roman pruža estetski ugođaj i pušta nesvesno da se probije u prvi plan, dajući odgovore na suštinska pitanja jezikom umetnosti i emocije, a ne samo racionalnim objašnjenjem koje ima svoja ograničenja.