Tekstovi sa tagom: Fotografija

Fotografija nije tek običan portret, već slika ponosa, prkosa i obećanja da će jednog dana biti bolje, ali i svedočanstvo o hrabrosti koja već neko vreme menja tokove kvir istorije. Subjekti na fotografijama ne drže transparente, ali ipak prenose jednostavnu poruku, ispisanu na koži i u svakodnevnom životu, koja odjekuje, te nudi simbol samopouzdanja i volje za ljubav uprkos svemu.

Umirovljenom fotoreporteru “Slobodne Dalmacije” Stanku Karamanu pošlo je za rukom nemoguće – uspio je pola stoljeća Dalmacije "spremiti" između korica u raskošnoj monografiji "Od kolijevke do Hajduka". Prošetao nas je objektivom i perom od loze i maslina do zimmer freia, pa ratnih i prvih poratnih godina - natrag, u rikverc, jer se od furešta (još) nije dalo živjeti. Redovno je pratio Splitski festival i ostavio nam čarobne fotografije: mlađahni Oliver s onim svojim naočalama s "debelim lentama" u vrijeme kad je otpjevao "Galeba", Mišo Kovač i Zdenko Runjić bez svojih prepoznatljivih brkova, boem Toma Bebić - duša Dalmacije… Mlađi će vidjeti kakvu je modu i frizuru furao legendarni Đorđe Peruzović, i kako je na početku karijere izgledala Severina. Nostalgičari će doći na svoje kad ugledaju barba Luku Kaliternu, Malog Napoleona - Tomislava Ivića, zabrađenog Iku Buljana, jednu od najvećih nogometnih ikona Hajduka i Hamburga svih vremena. Naravno, kao čovjeku koji se i u privatnom životu dugo bavio sportom, glavne su mu profesionalne preokupacije vezane uz "balun"; nogometni i košarkaški. Kamerom i perom stari nas lisac vodi kroz najbolje godine Hajduka. Posebno je dobro zabilježio uspjehe zlatne Ivićeve generacije; a onda i Jugoplastike, one Maljkovićeve, Tonijeve, Rađine..., koja se slavodobitno tri puta uspela na krov Europe. Predstavljanje monografije koja se klanja vječnosti Dalmacije i njezinih simbola – Hajduka, Smoje, Pjace i Rive – bit će organizirano diljem Hrvatske, a možda i u dijaspori, jer Karaman je na Facebooku okupio na tisuće vjernih poklonika koji se od prvih objavljenih "slika" na internetu upisuju na listu onih koji je žele imati na kantunalu, baš kao što su nekad u Dalmaciji pokraj uzglavlja držali Kačićevu "pismaricu". * Redakcija XXZ magazina posebno se zahvaljuje gospodinu Stanku Karamanu na ustupljenim fotografijama

Nije pretjerano reći: u monumentalnoj monografiji "Od kolijevke do Hajduka", umirovljeni fotoreporter "Slobodne Dalmacije" i nekadašnji sportski izvjestitelj dopisništva „Vjesnika“ u Splitu, zabilježio je sve spomena vrijedno: najveće face, najveće događaje, obišao ama baš sva obalna mjesta i gradove, Zagoru i otoke, zavirio pod svaki kamen, svjedočio tranziciji zavičaja koji je živio od mriže i motike u turističku meku. Pa, onda svi ti splitski festivali na kojima je Karaman vrebao zvijezde i zvjezdice u usponu i na zalasku karijere. Potom, Mate Parlov u mudantama, na vaganju pred odlučujući meč, Tina Turner na Gripama... sve su to portreti oko kojih će se sigurno tiskati na izložbama koje će Karaman organizirati u razdoblju što je pred nama

Pokušaj da se razume seksualnost pojedinca ili naroda koji je postojao pre, na primer, tri hiljade godina ne prija queer teoretičarima jer oni preziru tradicionalne definicije „homoseksualnog" i „heteroseksualnog" i smatraju da seksualnost postoji u kontinuumu, u kojem, naprosto, neki ljudi preferiraju partnere suprotnog, a neki oba pola, pa koga briga šta je bilo u tamo nekoj staroj Grčkoj. Pokušaj da se razume seksualnost savremenika trebalo bi da donekle predstavlja jednostavniji proces, ali nije uvek tako, budući da je queer, te druge kategorije, upotrebljen kao eksplicitno nov društveni rod i društvena pozicija, kao nekakva politička trans/preko seksualna paradigma identiteta i pozicioniranja, koja uslovljava više različitih seksualnih identiteta, ne samo lezbejske, homoseksualne, niti isključivo samo heteroseksualne. Queer je dakle ’ono’ granično, što je između društvenog i biološkog pola, što omogućava opredeljenja ’ne - tačno’, ’ne - pravilno’, ’ne - žena ‘, ‘ne - muškarac’, i koji povezuje oba u smeru radikalne pozicije života kao i medija, umetnosti i kulture. U umetnosti su ove granice ponekad potpuno jasne, ponekad ih uopšte nema, a homoerotski momenti su često prisutni i kada umetnik nije imao nameru da napravi nešto što može da se tumači kao deo queer umetnosti.

Fotografija nije tek običan portret, već slika ponosa, prkosa i obećanja da će jednog dana biti bolje, ali i svedočanstvo o rađanju pokreta koji će zauvek promeniti tokove kvir istorije. Gottschalk na fotografiji drži transparent na kojem piše: „Ja sam vaš najgori strah/ ja sam vaša najbolja fantazija,“ a jednostavna poruka, napisana crnim markerom na komadu kartona, odjekuje i danas, te je položaj koji je fotografkinja zauzela postao je simbol samopouzdanja i volje za borbu.

Iako je sve više onih koji tvrde da savremeni telefoni, te drugi uređaji, uništavaju umetničku fotografiju, mnogi fotografi će se složiti da je kamera ta koja pravi fotografiju, ali da je veština iza objektiva ona koja je čini spektakularnom. Pravi fotograf, sa oštrim okom za boju i kompoziciju, može da napravi sjajnu fotografiju i uz pomoć kamere sa iPhone uređaja, a dokaz za to su pobedničke fotografije sa takmičenja iPhone Photography Awards za 2018. godinu.

Helmut Newton spada među najprovokativnije fotografe XX veka, a ono što je stvarao provociralo je, te stimulisalo one društvene tačke na koje su konzervativni pojedinci najosetljiviji. Rođen je u imućnoj jevrejskoj porodici 1920. godine u Berlinu, te je pohađao prestižnu berlinsku američku gimnaziju u koju ga je otac upisao zbog tada aktuelne podele između Jevreja i “arijevaca," a iz koje je, zbog izuzetne lenjosti, izbačen posle samo nekoliko meseci. Prvi foto-aparat kupio je od džeparca kada mu je bilo tek dvanaest godina, a film iz koji je koristio tom prilikom sadržao je osam fotografija, od kojih je samo jedna uspela, pa je mladi fotograf na nju bio naročito ponosan. Sa šesnaest godina počeo je da uči fotografiju u studiju poznate berlinske fotografkinje Elze Simone, a dve godine kasnije oprobao se kao reporter u listu Singapur Strejts Tajms, iz kojeg je već nakon dve sedmice otpušten. Danas već kultne erotske fotografije Helmuta Newtona proslavljaju koncept života kao performansa, u okviru kojeg seks i nasilje, postavljeni kao pozorišna drama, uprkos uzbuđenju koje izazivaju, prevode seksualnost iz oblasti emocija i ljubavi u obezličeno polje ukusa i stila.

Helen Levitt (1913-2009) bila je američka fotografkinja, najviše poznata po takozvanoj „uličnoj fotografiji.“ Subjekte je uglavnom pronalazila u gradskim prostranstvima Njujorka, te je vremenom postala „najslavljenija, ali i najmanje poznata fotografkinja svog vremena.“ Njene žive i poetične fotografije, koje je snimila tokom perioda od 60 godina, inspirisale su generacije fotografa, studenata, sakupljača, te ljubitelja umetnosti uopšte. The New York Times ju je svojevremeno opisivao kao „jednu od najvećih fotografkinja, ali i fotografa, XX veka, koja je sa velikim uspehom beležila trenutke prolaznog liricizma, misterije i tihe drame na ulicama rodnog Njujorka.“ Njene fotografije dosledno su predstavljale njenu poetsku viziju, smisao za humor, te kreativnost, ali su i uspešno predstavljale njene fotografske subjekte – muškarce, žene i decu koji su, često nezapaženi, preživljavali svakodnevne sitne strahote u stambenim četvrtima grada koji se tek razvijao.

Weberow rad je čitavim generacijama predstavljao prvu asocijaciju na seks, te je neosporno da je homoerotiku uveo u mejnstrim, i to ne na zadnja vrata. Izabrani subjekti ličili su na neke drevne atlete, a fotografsko oko hvatalo je baš ono što je blisko gej senzibilitetu. Ipak, mnogi u njima prepoznaju i preteranu invazivnost koja, za razliku od onoga što su radili neki drugi kvir fotografi, subjektima oduzima lice, te akcenat stavlja na neke druge delove tela.

Kažu da svaki grad ima svoju dušu. I da svaka duša ima svog čoveka. Koja čini taj grad. Velika jabuka, grad anđela, večni grad, grad ljubavi. A Doha? Šta li je ona?

Fotografkinja koja piše pop pjesme i svira klavijature, Dubrovkinja u Zagrebu, diplomirana TV i filmska snimateljica, pasionirana vrtlarica, predstavnica Hrvatske na 50. venecijanskom bijenalu, redateljica dva dokumentarna filma, pokretačica portala za domaću fotografiju, vlasnica psa, dobitnica druge T-HT nagrade… sve nabrojeno samo su neki od brojnih identiteta Ane Opalić, autorice s kojom smo o svim tim identitetima porazgovarali u intervjuu koji slijedi.

Edvard Majbridž, fotograf poreklom iz Britanije, poznat je prvenstveno po ranom korišćenju višestrukih foto-aparata da uhvati kretanje, te po zoopraksiskopu, uređaju za projektovanje pokretnih slika koji se koristio pre današnje celuloidne filmske trake. Za Majbridža se prvi put čulo 1867. godine, kada je objavio fotografije Josemitija i San Franciska. Ubrzo se proslavio svojim fotografijama pejzaža, koje su slavile veličanstvo i prostranstvo Divljeg zapada. Slike je objavljivao pod pseudonimom Helios. U leto 1868. godine Majbridž je dobio narudžbinu da fotografiše ekspediciju američke vojske koja se uputila na Aljasku.

The Invisibles je projekt koji kroz seriju foto portreta dokumentira priče i povećava vidljivost LGBTIQA+ zajednice na Balkanu. Iva Vejnović, umjetnica i ilustratorica iz Beograda, započela je ovaj projekt potaknuta sličnim projektima koji u fokus stavljaju priče marginaliziranih grupa u društvu.

Još jedan razlog za fotografisanje u ovakvim prostorima je i taj što stanovnici Tbilisija kažu da ne postoji problem sa pripadnicima LGBTIQ zajednice, sve dok ovi „sede u svoja četiri zida“ (poznato?), te ne samo da ih na taj način eliminišu iz javnog prostora, već prave razliku između privatnih prostora heteroseksualne većine i onih u kojima borave pripadnici LGBTIQ zajednice, pa fotograf tako pokušava da povrati pravo i na ove domaće prostore, te obriše razliku koja se, u glavama onih čija je glavna veština mržnja, pretvorila u ideju o prljavštini, a samo da bi se drugačiji lakše demonizovali.

Kao što je govorio Žil Delez, linije bega iz društva od kojeg se trpi neka opresija ne predstavljaju nikakav povratak prirodi, već samo izlazak iz određene teritorije, a da bi se zadovoljila želja koju to društvo brani. Negde na toj mapi nalaze se i popularna mesta za takozvani kruzing, praksu u okviru koje muškarci traže anoniman seks sa drugim muškarcima, a na skrovitim mestima, daleko od očiju onih koji takve prakse, i seks uopšte, osuđuju. Praktikovanje ovakvih radnji u modernom društvu, te paralelno sa savremenim tokovima borbe za gej prava, potpuno je skrajnuto, budući da se zajednica već decenijama trudi da spreči svođenje gej pojedinca na seksualni čin.