Veliki san o maloj ljudskoj sreći

U nekim ličnostima se prelome čitave epohe. Umetnički pravci, intelektualni trendovi, psihološke i etičke inovacije. Talenat i personalni integritet takvih ličnosti služe kao žiža u kojoj se ukrštaju silnice vremena, doživljavaju odgovarajuće transformacije i konačno pojavljuju u novom svetlu kao vesnici budućnosti i nove osećajnosti.

U rock'n'rollu jedna od takvih ličnosti bio je Gram Parsons. Kao lik iz drame Tenesee Williamsa sa raspolućenom južnjačkom dušom - opterećen porodičnim ludilom, samoubistvima i dekadencijom - u kojoj su se trulo, gnjilo, nisko i poročno mešali sa bigotnom religioznošću i krutom moralnošću, Parsons je stigao u Los Anđeles, "grad greha" i prestonicu muzičke industrije, da tamo obavi svoju veliku muzičku i umetničku misiju. Sa dubokim osećajem izdvojenosti, samoprezira i prezira, ovaj, i pored basnoslovnog porodičnog bogatstva, u svemu deprivirani čovek, bežeći od ambisa u sebi, pokušao je i uspeo da svojim bogomdanim talentom spoji neke nedodirljive muzičke svetove. Vođen idejom o Kosmičkoj američkoj muzici (Cosmic American Music), Gram Parsons je radeći sa grupama International Submarine Band, The Byrds i The Flying Burrito Brothers, te kao solo artist, stvorio potpuno novu muzičku paradigmu u kojoj su, sa podjednakom važnošću, participirali svi relevantni američki muzički idiomi (country, soul, rock'n'roll, blues, rhythm & blues, folk i bluegrass). Integrativni faktor koji je povezivao sve te, na prvi pogled, nespojive forme, bio je potpuno novi emotivni sklop u kojem su se patetične egzaltacije susretale sa dubokim religioznim ushićenjima. Profano i sakralno sjedinjeni u genijalnoj umetničkoj viziji.

Kao ličnost nesumnjive harizme, Parsons je umeo da svoje muzičke ideje proširi na prave ljude. Tri albuma The Rolling Stonesa, neki bi rekli tri najbolja - Sticky Fingers, Let lt Bleed i Exile On Main Street - pod velikim su uticajem Parsonsovih ideja. Veza između Parsonsa i dvojice glavnih članova The Rolling Stonesa bila je toliko intenzivna da postoji kontroverza oko autorstva pesama Wild Horses i Honky Tonk Women. Raspravljanje tih kontroverzi ostavićemo nekim budućim muzikološkim istraživanjima a mi ćemo se koncentrisati na činjenicu da je Parsons, uz pomoć svojih prijatelja, stvorio jedno posebno muzičko područje koje svoju potpunu afirmaciju doživljava ovih dana sa definitivnom promocijom pokreta, žanra ili podžanra, kako hoćete, označenog nazivom No Depression, što zapravo nije ništa drugo nego prilagođavanje ideje o Kosmičkoj američkoj muzici fin de siecle mentalitetu.

Da bismo mladom čitaocu "XZ" približili neka neuhvatljiva, reklo bi se onostrana svojstva Cosmic American Music u kojima se, po našem mišljenju, krije tajna neodoljivog šarma ovakve muzičke orijentacije - pozvaćemo u pomoć dvojicu rokera. Jednog mladog a drugog nešto starijeg.

Mlađi se zove Ted Stevens: lider je i pevač benda Lullaby For The Working Class čiji su debi album Blanket Warm neki rock kritičari označili kao "indie Astral Weeks". U pesmi Three Peas ln A Pod Stevens peva: "I Sleep With My Radio On". U ovom jednostavnom stihu radio, kao tehnološka naprava, i san, kao nasušna ljudska potreba, dovedeni su u odnos.

O važnosti sna, a posebno sanjanja, za mentalni život čoveka, napisano je brdo knjiga. U snu, s jedne strane, elementi stvarnosti i svakodnevnih iskustava, pod uticajem tzv. logike sna, dolaze u neverovatne i nadnaravne odnose. S druge strane, primordijalno i arhetipsko, ono dakle što čini supstrat ljudskosti, komunicira u snu sa individuom. U takvoj situaciji, dakle, svira radio. Jedan komplikovani mehanizam koji takođe deluje u snu, čijom prirodom nećemo opterećivati nedužnog čitaoca "XZ", omogućava laku i, reklo bi se, direktnu komunikaciju između " logike sna" i primordijalnog sa jedne strane, i sadržaja koje emituje američki radio, a to je najčešće muzika koja se nalazi u osnovi Parsonsove vizije o Cosmic American Music. Ovo je trenutak da u našu priču uvedemo onog starijeg rokera sa kraja prethodnog pasusa. On se zove T-Bone Burnett i svima je poznat. U jednom tekstu, objašnjavajući tajnu autentičnog američkog rocka, upotrebio je sintagmu "magijski nerealizam" (magical unrealism). Taj magijski nerealizam, ukoliko smo tačno preveli Burnettovu kovanicu, nastao čudesnim spajanjem i prožimanjem realnog i nerealnog, iskustvenog i onostranog, logičnog i magijskog, leži u osnovi Kosmičke američke muzike. Jednostavno rečeno, Cosmic American Music i No Depression su i asfalt pod nogama i prašina na čizmama, suza u oku, hrabrost u srcu, izbledela uspomena u umornom mozgu... Sve se to projektuje na fonu duboko tradicionalne muzike. Reč "kosmička" u sintagmi kojom označavamo muziku koja je predmet ovog teksta, ne odnosi se na beskraj u kojem kruže planete, sunčevi sistemi i galaksija, već na unutrašnji, intrapsihički prostor ispunjen najljudskijim mogućim sadržajima koji u spomenutoj muzici dobijaju svoju umetničku transpoziciju.

Gram Parsons je mrtav već 25 godina, Gene Clark već šest. Kosmička američka muzika je, međutim, življa nego ikad. Album sastava Wilco Being There koji se pojavio krajem 1996. godine svojim izuzetnim kvalitetima nagovestio je ekspanziju No Depression muzike. Prvi meseci 1997. godine doneli su nekoliko izuzetnih dela ove orijentacije. Novi albumi sastava The Jayhawks, Son Volt, Scud Mountain Boys, debitantske ploče Lullaby For The Working Class i The Gourds, te ploče Chuck Propheta, Richard Bucknera pa, čak, i Haydena, uveravaju nas da priča o Kosmičkoj američkoj muzici ima svoj početak - to je onaj trenutak kad se Gram Parsons upoznao sa članovima grupe The Byrds - ali da kraja nema.

U doba sveopšte polucije, kad je sve prljavo i zagađeno, Kosmička američka muzika i njen najnoviji izdanak No Depression prezentiraju se kao poslednja oaza u kojoj se može mirno prebirati po uspomenama i sanjati veliki san o maloj ljudskoj sreći.

*Tekst je objavljen u junu 1997. godine u XZ magazinu broj 7